قـــلــــم

زینت ظاهری چیست؟

اشاره

درباره زینت ظاهری فقها و مفسران نظرات مختلفی دارند مرحوم طبرسی (ره) صاحب تفسیر مجمع البیان در ذیل آیه مورد بحث می فرمایند:

درباره ی زینت آشكار و ظاهری سه قول است:

1ـ برخی گویند: زینت آشكار لباس است.

2ـ برخی گویند: زینت ظاهری سرمه و انكشتر و خضاب دست است.

3ـ بعضی گویند: زینت ظاهری صورت و كفت دستهاست و در تفسیر علی بن ابراهیم می گوید: كف دست ها و انگشتان است.

اما بنا بر تفسیری كه از ناحیه امام جعفر صادق (ع) وارد شده آن است كه می فرمایند:

زراره از امام صادق (ع) نقل كرده:

(فی قوله تعالی: الا ما ظهر منها)

«مگر آن مقدار كه ظاهر است».

امام صادق (ع) فرمود:

(الزّینه الظّاهره: الكحل و الخاتم) 1

«زینت ظاهری عبارت است از سرمه و انگشتر.»

ابی بصیر گوید: از امام صادق ع

(سألته عن قول الله عزّوجل: و لا یبدین زینتهنّ الا ما ظهر منها. قال (ع) : الخاتم و المسكه و هی القلب) 2

1 . وسائل الشیعه، ج 14، باب 109، حدیث 3، ص 146.

2 . همان، حدیث 4. «سوال كردم از آیه ای كه خداوند فرموده: ظاهر نكنند زینت خود را مگر آنچه كه ظاهر است».

امام (ع) فرمود:

«انگشتر و دستبند است.»

بعضی از اصحاب امام صادق از آن حضرت (ع) سوال كردند:

(ما یحل للرّجل من المراه ان یری اذا لم یكن محرماً؟

قال (ع) : الوجه، و الكفّان و القدمان) 1

«چه چیزی حلال است برای مردان كه از زبنان ببینند در صورتی كه نامحرم هستند؟»

امام (ع) فرمود: «چهره، مچ و قدم ها.»

اسماء دختر ابوبكر، خواهر عایشه به خانه ی پیامبر (ص) آمد در حالی كه لباس های نازك و بدن نما پوشیده بود، پیامبر (ص) روی خود را از او برگرداند و فرمود:

(یا اسماء، انّ المراه اذا بلغت المحیض لم تصلح ان یری منها الا هذا و هذا، و اشار الی كفّه و وجهه) 2

«ای اسماء! همین كه زن به حدّ بلوغ رسید، سزاوار نیست چیزی از او بدن او دیده شود مگر این و این.

و اشاره فرمود به چهره و قسمت مچ به پایین دست خودش.»

به عنوان نكته ی پایانی در این قسمت باید گفت عدم پوشش برای چهره و مچ و قدم و آن قسمت هایی كه جزء‌زینت ظاهری زن قلمداد می شود، در صورتی كه موجب فساد، انحراف و گناه نشود اشكالی ندارد و اگر چنین شد یعنی منشأ فساد قرار گرفت، پوشاندن آن قسمت ها هم واجب می شود.

بهتر است كه زنان مسلمان چهره، مچ و زینت خود را در مجامع عمومی آشكار نكنند؛ چون همین صورت زیبا كه خود چشم و ابرو و لب را در بر می گیرد، می تواند برای نامحرمان جالب باشد.

1 . همان، حدیث 2.

2 . مسأله حجاب، ص 150.

زینت ظاهری و باطنی

با استناد به كتب تفسیر چون تفسیر مجمع البیان و منهج الصادقین زینت را می توان به دو نوع باطنی و ظاهری با زینت آشكار و پنهان تقسیم كرد.

با توجه به بخشی از آیه شریفه كه می گوید «... الا ما ظهر منها» (مگر آن مقدار كه ظاهر است) می توان گفت كه پوشاندن زینت ظاهری لازم و ضروری نیست و نگاه كردن به آن محلّ اشكال نیست.

اما در این مورد نباید نظر علمای اهل فن و فقها را فراموش كرد كه می گویند:

اگر نگاه كردن به زینت ظاهری به قصد لذت باشد و این نگاه مجب فساد و انحراف گردد، محلّ اشكال است و در دریف نگاه های حرام جای می گیرد و چنین مواردی زینت ظاهری هم باید پوشانده شود و این پوشاندن واجب است.

حجاب در قرآن

اشاره

سوره های احزاب و نور در قران سخن از حجاب به میان می آورند، برای درك اهمیت حجاب از دیدگاه قران به آیاتی در این زمینه اشاره می شود:

(وقل للمؤمنات یغضضن من ابصار هنّ‌و یحفظن فروجهنّ و لا یبدین زینتهنّ الا ما ظهر منها و لیضربن بخمر هنّ علی جیوبهنّ و لا یبدین زینتهنّ‌الا لبعو لتهنّ او ابائهنّ او اباء بعو لتهنّ‌او ابنائهنّ او ابناء بعو لتهنّ او اخوانهنّ او بنی اخونهنّ او بنی اخواتهنّ او نسائهنّ او ما ملكت ایمانهنّ او التّا بعین غیر اولی الاربه من الرّجال او الطّفل الذین لم یظهروا علی عورات النّساء و لا یضربن بارجلهنّ لیعلم ما یخفین من زینتهنّ و توبوا الی الله جمیعاً‌ایه المؤمنون لعلّكم تفلحون) 1

«و به زنان با ایمان بگو چشم های خود را فرو گیرند و دامان خویش را حفظ كنند و زینت خود را جز آن مقدار كه ظاهر است، آشكار ننمایند و روسری های خود را بر سینه خود افكنند و زینت خود را آشكار نسازند مگر برای شوهرانشان یا پدرانشان یا پدر شوهرانشان یا پسرانسان، یا پسران همسرانشان یا برادرانشان یا پسران برادرانشان، یا پسران خواهرانشان، یا زنان هم كیششان یا بردگانش یا افراد سفیه كه تمایلی به زن ندارند، یا كودكانی كه از امور جنسی مربوط به زنان آگاه نیستند، آنها هنگام راه رفتن پای های خود را به زمین نزنند تا زینت پنهانی شان دانسته شود. و همگی به سوی خدا برگردید ای مؤمنان! تا رستگار شوید.»

نكاتی كه از آیه برداشت می شود:

1ـ این آیه با بیان وظایف زنان، آنان را از چشم چرانی برحذر می دارد و می گوید: «یغضضن من ابصارهنّ» (چشم های خود را از نگاه هوس آلود فرو گیرند).

2ـ موضوع حجاب و پوشش را مطرح می كند و می گوید: «و یحفظن فروجهنّ» (و حفظ كنند دامان خود را). مرحوم طبرسی صاحب تفسیر شریف مجمع البیان از قول ابن زید می گوید:

در قران هر جا «فروج» ذكر شده مقصود خودداری از زناست، مگر ایجا كه منظور پوشش و حجاب است.

3ـ و ظاهر نكنند زینت خود را مگر آن مقدار كه آشكار است «ولا یبدین زینتهنّ الا ما ظهر». 1 . نور، 31.

حجاب در اصطلاح

در اصطلاح واژه ی حجاب بیشتر در مورد پوشش زن به كار می رود كه به این معنا (پرده) یعنی در پشت پرده بودن زن.

آنچه امروزه از كلمه ی حجاب برداشت می شود، كمی متفاوت از كاربرد آن در گذشته است. امروزه حجاب یعنی پوشش برای زنان، شاید به اعتبار پشت پرده واقع شدن زن باشد، به گفته ی مرحوم شهید مطهری (ره) معنای اصطلاحی حجاب بیشتر در عصر ما پیدا شده است، اما فقها در كتب فقهی از واژه «ستر» به معنای پوشش استفاده می كنند و كم تر از كلمه ی حجاب به معنای پوشش استفاده می نمایند.

حجاب چیست؟

قبل از هر چیزی باید بدانیم حجاب چیست؟

حجاب از نظر لغوی یعنی پنهان كردن. این معنا در كتاب های «لسان العرب»، «المنجد» و «الرائد» آمده است و در كتاب های مذكور حجاب؛ به پرده و حایل میان دو چیز نیز معنا شده است.

در «قاموس قرآن» و «فرهنگ لغات قرآن» حجاب به معنای «پرده» به كار برده شده است.

در قران واژه ی حجاب هفت مرتبه و در سوره های مریم، اسراء، شوراء فصلتف ص، اعراف و احزاب به ترتیب به آیات 16، 44، 50، 4، 31، 45 و 52 ذكر شده كه در همه ی موارد حجاب به پرده و حایل معنا شده است.

برای مثال:

(ومن بیننا و بینك حجاب) 1

«ومیان ما و تو حجابی وجود دارد.»

(واذا سألتمو هنّ متاعاً هنّ من ورآء حجاب) 2

«و هنگامی كه چیزی از وسایل زندگی از همسران پیامبر (ص) می خواهید، از پشت پرده بخواهید.»

1 . فصلت،4.

2 . احزاب،52.